افسانه بی‌ضرر بودن داروهای گیاهی؛ باورهای غلط را کنار بگذارید!
خانم میانسالی را تصور کنید که برای تسکین درد مفاصل خود، به توصیه دوستان، به یک عطاری مراجعه کرده و شربتی گیاهی تهیه می‌کند. او هرگز فکر نمی‌کند که همین “داروی طبیعی” می‌تواند با داروی شیمیایی رقیق‌کننده خونش تداخل داشته و سلامت او را به خطر بیندازد.
به گزارش دیده بان سلامتی و به نقل از نسیم سلامت خاتم؛ دکتر فراز مجاب، مدیر گروه فارماکوگنوزی دانشگاه شهید بهشتی، با اشاره به اهمیت آگاهی‌بخشی در این زمینه، زنگ خطر را برای مصرف خودسرانه داروهای گیاهی به صدا درآورده است. این مقاله، با استناد به دیدگاه‌های ایشان و یافته‌های علمی، ابعاد پنهان و گاه خطرناک این باور غلط را روشن می‌کند و نشان می‌دهد که چرا رویکردی آگاهانه و مسئولانه، تنها راه استفاده ایمن از داروهای گیاهی است.
داروهای گیاهی؛ ترکیبات فعال با پتانسیل عوارض
اولین و مهم‌ترین واقعیت این است که داروهای گیاهی، درست مانند داروهای شیمیایی، حاوی ترکیبات فعال هستند. این ترکیبات مسئول اثرات درمانی دارو هستند، اما در عین حال، می‌توانند عوارض جانبی ناخواسته نیز به همراه داشته باشند. بسیاری از قوی‌ترین سموم و مواد آلرژی‌زا در طبیعت یافت می‌شوند و تصور اینکه منشأ گیاهی یک دارو آن را بی‌خطر می‌کند، کاملاً اشتباه است. هر گیاه دارویی شامل صدها و گاه هزاران ترکیب شیمیایی مختلف است که می‌توانند به صورت هم‌افزایی یا تقابلی بر بدن اثر بگذارند. شناسایی و درک این مکانیسم‌ها نیازمند دانش تخصصی فارماکولوژی و فارماکوگنوزی است.
ضرورت مشورت با متخصص؛ گامی حیاتی برای ایمنی
به دلیل وجود ترکیبات فعال و پتانسیل عوارض جانبی، مصرف خودسرانه داروهای گیاهی به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. دکتر مجاب اکیداً توصیه می‌کنند که مصرف این داروها حتماً با مشورت پزشک یا داروساز انجام شود. متخصصان با آگاهی از سوابق پزشکی و داروهای مصرفی شما، بهترین راهنمایی را ارائه می‌دهند. گاهی اوقات، یک داروی گیاهی برای یک فرد مفید است، اما برای فرد دیگر به دلیل تداخل با داروهای مصرفی یا شرایط زمینه‌ای، می‌تواند مضر باشد.
چرا گروه های حساس باید بیشتر احتیاط کنند؟
سیستم بدنی کودکان، سالمندان، زنان باردار و شیرده در شرایط ویژه‌ای قرار دارد و واکنش آن‌ها به ترکیبات دارویی، حتی گیاهی، ممکن است غیرقابل پیش‌بینی و خطرناک باشد.
- متابولیسم متفاوت: دوز معمول داروها برای بزرگسالان ممکن است برای کودکان و سالمندان بسیار زیاد و خطرناک باشد.
- خطر برای مادر و نوزاد: برخی از گیاهان دارویی می‌توانند از طریق جفت یا شیر مادر به نوزاد منتقل شده و برای او مضر باشند. بنابراین، در این دوران‌ها، مصرف هرگونه داروی گیاهی باید تحت نظارت دقیق پزشک متخصص باشد.
تداخلات دارویی؛ هشداری جدی برای مصرف همزمان
یکی از خطرناک‌ترین جنبه‌های مصرف داروهای گیاهی، تداخل آن‌ها با داروهای شیمیایی و مکمل‌هاست. این تداخلات می‌توانند اثرگذاری داروهای حیاتی را کاهش داده یا عوارض جانبی آن‌ها را تشدید کنند. برای مثال، مصرف برخی داروهای گیاهی رقیق‌کننده خون همراه با داروهای ضد انعقاد شیمیایی می‌تواند خطر خونریزی را به شدت افزایش دهد. بنابراین، همیشه پزشک یا داروساز خود را از تمامی داروهای مصرفی‌تان مطلع کنید.
کیفیت و دوز؛ کلید اثربخشی و پیشگیری از مسمومیت
تنظیم دوز در مصرف داروهای گیاهی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. مصرف بیش از حد مجاز می‌تواند منجر به مسمومیت و بروز علائم خطرناک شود. از طرفی، تعیین دوز مناسب این داروها پیچیده است، چرا که میزان ترکیبات فعال در گیاهان مختلف متفاوت است.
به همین دلیل، تنها باید از داروهای گیاهی دارای مجوز رسمی از سازمان غذا و دارو استفاده کنید. این مجوز نشان‌دهنده این است که محصول از نظر کیفیت و ایمنی ارزیابی شده است. داروهای گیاهی غیرمجاز یا محصولاتی که از عطاری‌های غیرمجاز تهیه می‌شوند، ممکن است حاوی ناخالصی‌ها، فلزات سنگین، آفت‌کش‌ها یا حتی داروهای شیمیایی تقلبی باشند که سلامت شما را به طور جدی به خطر می‌اندازند.
برچسب داروهای گیاهی مجاز، اطلاعات مهمی از جمله ترکیبات، دوز مصرف و نحوه نگهداری را در اختیار شما قرار می‌دهد که انتخاب آگاهانه‌تری را برای شما ممکن می‌سازد.
سخن پایانی؛ سلامت شما در گرو آگاهی و احتیاط
باور به بی‌ضرر بودن داروهای گیاهی یک افسانه خطرناک است. به همین دلیل، “افسانه بی ضرر بودن داروهای گیاهی؛ باورهای غلط را کنار بگذارید!” موضوعی حیاتی است. این داروها نیز حاوی ترکیبات فعال هستند، عوارض جانبی دارند، با داروهای شیمیایی تداخل می‌کنند و در صورت مصرف نادرست، می‌توانند منجر به مسمومیت شوند.
توصیه اکید دکتر فراز مجاب و تمامی متخصصان این است که مصرف داروهای گیاهی همواره با مشورت پزشک یا داروساز، با در نظر گرفتن شرایط فردی و با انتخاب محصولات دارای مجوز رسمی از سازمان غذا و دارو انجام شود. سلامتی شما ارزشمندترین دارایی شماست، پس با آگاهی و احتیاط از آن محافظت کنید و باورهای نادرست را برای همیشه کنار بگذارید.
