نکات مهمی درباره مکملها که نمیدانستید
بیشتر مردم نمی‌دانند مصرف زیاد و غیرضروری مکملهای ویتامین یا مواد معدنی برای سلامتی‌شان فایده‌ای ندارد و حتی می‌تواند مضر باشد.
به گزارش دیده بان سلامتی و به نقل از نسیم سلامت خاتم؛ در واقع وقتی مواد مورد نیاز بدن از طریق مواد غذایی دریافت می‌شود، هیچ نیازی به هیچ نوع مکملی ندارید و اگر به هر دلیل بدن شما به مکملهای کمکی نیاز داشته باشد، نوع و میزان آن فقط با آزمایش و تشخیص پزشک مشخص می‌شود.
اگر احساس ضعف دارید، خسته‌اید، خوابتان به هم ریخته است، موهایتان می‌ریزد و… قرار نیست خودتان تشخیص بدهید و مکمل مصرف کنید. اگر قرص خوردید یا آمپول زدید و بعد آز ان حس کردید حالتان بهتر شده است، فقط به خودتان تلقین می‌کنید، عملکرد و اثر ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند قرص مسکن نیست که خیلی زود متوجه آن شوید. اگر واقعا کمبودی داشته باشید، چند روز یا ماه طول می‌کشد تا این مواد پس ز جذب شدن، روی بخش‌های مختلف بدن اثر بگذارند.
آیا مکملها واقعا مفید هستند یا هدر دادن پول؟
قرص‌های مکملِ غذایی که بدون نسخه می‌خرید، یکی از تجارت‌های بزرگ دنیا هستند. سال ۲۰۲۲ بازار جهانی مکمل ۱۷۷.۵ میلیارد دلار ارزش‌گذاری شد و این بازار سالانه حدود ۱۰ درصد رشد دارد.
دکتر جوآن منسون، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه هاروارد می‌گوید: «مکملها هرگز جایگزین یک رژیم غذایی متعادل و سالم نیستند.» استاد دانشکده بهداشت عمومی این دانشگاه یکی از نتایج منفی فراگیر شدن مکملها بی‌توجهی به تغذیه سالم می‌داند و می‌گوید: «تصور اشتباه مردم درباره فواید و اثرات مکملها باعث می‌شود به تغذیه خود توجه کافی نداشته باشند و مواد مغذی و سالم را در رژیم غذایی خود قرار ندهند.»
دانش پزشکی درباره مکملها چه می‌گوید؟
داروهای مکمل یا مکمل غذایی عنوانی است که انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی گرفته یا گیاهی و محصولات بیوسیمار (مانند هورمون طبیعی مردانه) را شامل می‌شود. اما معمولا مردم به قرص یا کپسولی «مکمل» می‌گویند که ویتامین یا مواد معدنی یا یک مولتی‌ویتامین (یعنی محصولی حاوی چند ویتامین، مواد معدنی یا هر دو) باشد.
با این‌که در سال‌های اخیر محبوبیت مکملها زیاد شده و مصرف آن‌ها بالا رفته است، شواهد علمی کمی وجود دارد که نشان بدهد این فرآورده‌ها برای سلامتی و بدن فایده‌ی آن‌چنانی داشته باشند. در واقع نتایج آزمایش‌ها و بررسی‌های علمی خلاف ادعای شرکت‌ها و برندهای تولیدی را ثابت می‌کند. مجله آمریکایی کالج که در زمینه‌ی قلب و عروق کار می‌کند، سال ۲۰۱۸ نتایج یک تحقیق علمی را منتشر کرد که نشان می‌داد چهار مکمل رایج و پر مصرف -یعنی مولتی‌ویتامین، ویتامین دی، کلسیم و ویتامین سی- از بدن در برابر بیماری‌های قلبی عروقی محافظت نمی‌کنند.
چرا مردم مکمل می خورند؟
دکتر منسون می‌گوید: «بسیاری از مردم فکر می‌کنند با خوردن مکمل تمامی نیازهای تغذیه‌ای اولیه‌شان پوشش داده می‌شود و خیالشان راحت است.» او اضافه می‌کند مکملها برای بعضی افراد مانند دارونما عمل می‌کنند. «خیلی از افراد وقتی فکر می‌کنند انجام یک کار یا خوردن یک ماده غذایی برای بدنشان مفید است، حس بهتری دارند و حتی بیشتر احساس سلامتی می‌کنند ولی لزوما سالم‌تر نیستند.»
آیا مکمل ها بی خطر هستند؟
بسیاری از افراد همان اشتباهی را درباره مکملها دارند که درمورد داروهای گیاهی هم هست. آن‌ها فکر می‌کنند خورد قرص و کپسول‌های مکمل اگر فایده‌ای نداشته باشد، ضرری هم ندارد. آن‌ها به اشتباه فکر می‌کنند که مکملها دارو نیستند پس عوارض جانبی ندارند و وارد شدن مقدار زیادی ویتامین یا مواد معدنی به بدن، نمی‌تواند مشکلی ایجاد کند ولی تصور آن‌ها کاملا غلط است.
اولین و بزرگ‌ترین مشکل مکملها این است که FDA یعنی سازمان غذا و داروی آمریکا نظارتی روی سلامتی و اثربخشی آن ها ندارد. در آمریکا و اروپا افراد می‌توانند مکمل را از فروشگاه‌های معمولی هم بخرند. دکتر منسون می‌گوید: «مکملها می‌توانند در قفسه داروخانه‌ها و فروشگاه‌ها قرار بگیرند بدون این‌که لازم باشد مزایا و فواید خود را ثابت کنند. حتی به دلیل نظارت کم و مقرراتی که سخت‌گیرانه نیستند، ممکن است بعضی از مکملها حاوی مواد مضر هم باشند.»
در ایران قوانین فرق دارد و فقط داروخانه‌ها مجاز به فروش محصولات مکمل هستند. حتی مکملهای ورزشی هم که در داروخانه به فروش می‌رسند اعتبار و اطمینان بیشتری دارند. ولی این‌جا هم نمی‌توانید از اثربخشی و کیفیت مکمل مطمئن باشید.
سازمان غذا و داروی ایران درمورد تولیدکنندگان مکمل سخت‌گیر است. این تولیدکنندگان باید مجوزها و تست‌های زیادی را پشت سر بگذارند و ثابت کنند از مواد مضر و خطرناک در تولید استفاده نکرده‌اند و استانداردهای لازم در تمام مراحل رعایت شده است. ولی تولیدکنندگان ایرانی هم مثل خارجی‌ها ثابت نکرده‌اند که داروهایشان موثر است. مثلا اگر محصولی را برای ریزش مو می‌خورید تحقیقات علمی آن را تایید نمی‌کند یا اگر گفته می‌شود خوردن یک مکمل سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند، باز هم بر اساس تحقیق نیست.
از همه این‌ها گذشته بعضی از ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌توانند به بدن آسیب بزنند.
ضررهای مکملهای دارویی و خوراکی
نکات مهمی درباره مکمل ها که نمیدانستید. اولین آسیب استفاده غیرضروری از مکملها برای کبد است. هر ماده‌ای که به شکل دارویی وارد بدن می‌شود باید در کبد تجزیه و مواد مضر آن جدا شود. وقتی مقدار آن بیش از حد باشد می‌تواند به این عضو مهم بدن آسیب بزند.
عوارض بلندمدت مکملها:
- آسیب کبد یا سایر اندام‌های داخلی بدن
- کاهش استحکام استخوانی
- ناهنجاری رشد جنین
- افزایش خطر خونریزی داخلی
- تغییرات در پاسخ بدن به داروهای بیهوشی
- کاهش اثربخشی شیمی درمانی
- آسیب به سیستم عصبی
خطرات مصرف زیاد بعضی از ویتامین‌ها و مواد معدنی
نکات مهمی درباره مکمل ها که نمیدانستید. غیر از این موارد عمومی مصرف زیاد بعضی از ویتامین‌ها و مواد معدنی هم ضررهای ویژه‌ی خود را دارد، مانند:
- دوزهای بالای بتاکاروتن خطر سرطان ریه را در افراد سیگاری افزایش می‌دهد.
- کلسیم اضافی و ویتامین D می‌تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد.
- دوزهای بالای ویتامین E ممکن است به سکته مغزی ناشی از خونریزی مغزی منجر شود.
- ویتامین K می‌تواند با داروهای ضد لخته و رقیق‌کننده‌ی خون تداخل پیدا کند و اثر آن‌ها را از بین ببرد یا کاهش دهد.
- مصرف مقادیر زیاد ویتامین B6 برای یک سال یا بیشتر با آسیب عصبی همراه است که می‌تواند حرکات بدن را مختل کند (علائم اغلب پس از قطع مکملها از بین می‌روند.)
- مصرف بیش از حد ویتامین C یا روی می‌تواند باعث تهوع، اسهال و گرفتگی معده شود.
- مصرف بیش از حد سلنیوم می‌تواند باعث ریزش مو، ناراحتی دستگاه گوارش، خستگی و آسیب خفیف عصبی شود.
- مقدار بیش از حد و غیر لازم ویتامین‌های محلول در چربی (مانند ویتامین آ، دی، ای، کا) از بدن دفع نمی‌شود، می‌تواند باعث ریزش مو، مشکلات عصبی و گوارشی و حتی افزایش خطر ابتلا به سرطان شود.
- مصرف بیش از حد ویتامین‌های محلول در آب (مثل ویتامین سی و گروه ویتامین بی ) فقط دور ریختن پول است و اگر بدن به آن نیاز نداشته باشد، با ادرار دفع می‌شوند.
