جولان تابستانی بیماری هزارچهره

به گزارش دیده بان سلامتی و به نقل از ایرنا؛ تب مالت یا “بروسلوز” در سال ۱۸۸۷ به نام کاشف باکتری آن “دیوید بروس” نام‌گذاری شده است که اکنون حدود ۱۵۰ سال از اولین مورد گزارش این بیماری می‌گذرد.

تب مالت از بیماری‌های عفونی قابل انتقال بین انسان و حیوان است که از طریق حیوانات آلوده همچون گاو، گوسفند، بز، شتر، خوک و گاومیش به انسان منتقل می‌شود.

عامل انتقال بیماری میکروبی به نام “بروسلا” است که تنها از طریق جوشاندن یا پاستوریزاسیون شیر و فرآورده‌های آن از بین می‌رود.

ابتلا به این بیماری‌ معمولا در فصل بهار و تابستان به دلیل ارتباط بیشتر انسان با حیوانات در محیط و طبیعت افزایش پیدا می‌کند و افرادی که به دامپروری، چوپانی، کشاورزی و سلاخی اشتغال دارند به ویژه روستاییان و عشایر، بیشتر در معرض ابتلا بدان هستند.

همچنین روستاییان، عشایر و اشخاصی که از لبنیات سنتی غیرپاستوریزه استفاده می‌کنند نیز در معرض ابتلا به تب مالت ‌قرار دارند.

رعایت اصول پیشگیری و نکات بهداشتی مهمترین راه جلوگیری از ابتلا به تب مالت و دیگر بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان است.

علائم و دوره کمون تب مالت

رییس گروه پیشگیری و درمان بیماری‌های واگیردار دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: وقتی که برخورد با منبع عفونت مستمر باشد، چه از راه نوشیدن شیرخام و یا تماس شغلی، تعیین زمان دقیق آلودگی و دوره نهفتگی مشکل خواهد بود.

در مواردی که عفونت به دنبال یک تماس مشخص باشد، دوره نهفتگی یا فاصله بین تماس با یک عامل عفونت و بروز اولین نشانه‌های بیماری ناشی از این بیماری اغلب بین یک تا سه هفته است.

دکتر زهرا نهبندانی افزود: اگر عفونت به دنبال یک تماس مشخص باشد، دوره نهفتگی یا فاصله بین تماس با یک عامل عفونت و بروز اولین نشانه‌های بیماری ناشی از آن اغلب بین یک تا سه هفته است که گاه به چند ماه نیز می‌رسد.

وی ادامه داد: تب و لرز، خستگی، تعریق شبانه، کمردرد، دل درد، سردرد، درد مفاصل و عضلات، بی‌اشتهایی، کاهش وزن، یبوست، گلودرد و سرفه خشک، ضعف و کسالت از علایم ابتلا به این بیماری محسوب می‌شوند.

وی با بیان اینکه علائم تب مالت تا حد زیادی وابسته به نوع عامل بیماری است و بر اساس شدت بیماری به اشکال حاد، تحت حاد، مزمن و موضعی بروز می‌کند، عنوان کرد: در نوع حاد بیمار گرفتار لرز ناگهانی، درد عمومی بدن به ویژه درد پشت بوده و عرق شدید دارد، بیمار اشتهای خود را از دست داده و از ضعف و سستی شکایت دارد که در بازه زمانی سه ماهه رخ می‌دهد.

دکتر نهبندانی اضافه کرد: در نوع تحت حاد، اغلب اوقات حالت تب‌دار اولیه وجود نداشته و آغاز آن بی سر و صدا است ولی گاهی به دنبال مرحله تبدار نوع حاد شروع می‌شود. شکایت اصلی بیمار از ضعف و خستگی است و علائم آن بعد از یک دوره تب‌دار برای سال‌ها باقی می‌ماند.

وی ادامه داد: بسته به منبع ویروس که انتقال بیماری از کدام حیوان انجام شده باشد شرایط بیمار متفاوت است مثلا اگر ویروس از گوسفند و بز منتقل شود به مراتب سخت‌تر از انتقال آن از نوع گاو است.

رییس بخش عفونی بیمارستان کودکان اکبر نیز در خصوص علائم بیماری تب مالت بیان کرد: یافته‌های فیزیکی این بیماری، شامل بزرگی غدد لنفاوی، بزرگی کبد و طحال و التهاب مفاصل است.

دکتر محمدحسن اعلمی افزود: نواقص عصبی، ابتلای چشمی، التهاب بیضه‌ها و آبسه‌های کبد و طحال در زمان ابتلا به این بیماری مشاهده شده است، همچنین کم خونی، کم شدن تعداد گلبول‌های سفید و پلاکت ها و با شیوع کمتر کم شدن تمام رده‌های سلولی مطرح کننده این تشخیص هستند.

وی ادامه داد: عوارض جدی شامل مننژیت یا التهاب پرده‌های مغز، ابتلای قلبی، التهاب مهره‌های کمری، عفونت استخوان و با شیوع کمتر ذات‌الریه و ابتلای شریان اصلی قلب از دیگر علائم و عوارض تب مالت است.

راه های انتقال تب مالت

رییس گروه پیشگیری و درمان بیماریهای واگیر دار دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: تماس مستقیم از راه چشم یا از طریق تماس خراش‌ها و جراحات پوست با ترشحات، مواد دفعی، یا بافتهای حیوانات آلوده یا اشیای آغشته به ترشحات عفونی، مصـرف بافت‌ها، مواد غذایی یا مایعات حـاوی باکتری مانند پنیر تازه، خامه و سرشیر، از زمینه‌های اصلی انتقال بیماری هستند.

انتقال تنفسی از طریق استنشاق ذرات عفونی معلق در آغل، اصطبل، مصرف جگر خام و گوشت خام و نیم پز، تماس با دام الوده و مصرف شیر نجوشیده از جمله راه‌های انتقال تب مالت از حیوان به انسان است.

دکتر نهبندانی افزود: علاوه بر محصولات لبنی دامی، گوشت، اعضا و خون تمامی حیوانات می‌تواند بیماری تب مالت را منتقل کند.

وی با اشاره به اینکه انتقال تنفسی از طریق استنشاق ذرات عفونی معلق در هوای آغل و اصطبل نیز می‌تواند موجب انتقال این بیماری از حیوان به انسان شود، ادامه داد: مصرف جگر خام و گوشت خام و نیم پز از دیگر راه‌های انتقال بیماری از حیوان به انسان است و بیشترین منبع شیوع بیماری از عادات غذایی نامناسب و غیر بهداشتی است.

انتقال تب مالت از مادر به کودک

رییس بخش عفونی بیمارستان کودکان اکبر گفت: این بیماری بیشتر روستاییان و عشایر را درگیر می‌کند و از آنجا که بیماری میکروبی و خطرناکی است بیمار باید به مدت ۲ ماه دارو مصرف کند.

دکتر اعلمی با بیان اینکه انتقال تب مالت از انسان به انسان بسیار نادر بوده است اما انتقال آن از مادر به کودک از طریق جفت یا شیردهی امکانپذیر است، افزود: انتقال این بیماری از طریق انتقال خون، پیوند سلول‌های بنیادی و تماس جنسی شیوع کمی دارد.

وی با بیان اینکه شروع تب مالت در کودکان می‌تواند حاد یا آهسته باشد، ادامه داد: درد شکم و تورم مفاصل در کودکان شایعتر از بزرگسالان است.

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه میزان عود در کودکان و بزرگسالان مشابه است ولی بروسلوز مزمن در کودکان شیوع بسیار کمتری دارد، عنوان کرد: تب مالت در بارداری با خطر سقط خودبه خودی، زایمان زودرس، تولد نوزاد مرده و عفونت داخل رحمی همراه است.

اعلمی افزود: تشخیص قطعی این بیماری با جدا کردن باکتری از خون، مغز استخوان یا بافتهای دیگر همراه ممکن است و سرم شناسی، آزمایش اصلی برای تشخیص بیماری تب مالت است.

۷۰ درصد موارد مبتلایان تب مالت روستاییان هستند

مدیر گروه پیشگیری و مبارزه با بیماریهای دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: حدود ۷۰ درصد موارد ابتلا به تب مالت در مناطق زیر پوشش این دانشگاه در استان خراسان رضوی مربوط به ساکنان مناطق روستایی و حواشی شهرها است.

حدود ۷۰ درصد موارد ابتلا به تب مالت در مناطق زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد مربوط به ساکنان مناطق روستایی و حاشیه شهر است.

دکتر ناصر امینی با بیان اینکه عمده مبتلایان به بیماری با دام و حیوانات ارتباط داشته اند، افزود: ابتلا به تب مالت بین زنان و مردان به یک میزان است.

وی ادامه داد: برگزاری جلسات مشترک با دامپزشکی در خصوص کنترل تب مالت و واکسیناسون دام‌های سبک از مهمترین اقدامات موثر برای مقابله با این بیماری به شمار می‌رود.

مصرف فرآورده‌های لبنی غیرپاستوریزه و ابتلا به تب مالت

رییس گروه پیشگیری و درمان بیماریهای واگیردار دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: تب مالت به دنبال تماس مستقیم با حیوان آلوده یا مصرف فرآورده‌های آن مثل مصرف شیر خام و نجوشیده و همچنین مصرف جگر خام رخ می‌دهد و بیشتر از طریق فرآورده‌های دامی که به روش غیربهداشتی تهیه و نگهداری شده‌اند، به انسان منتقل می‌شود.

مهمترین راه انتقال تب مالت، مصرف شیر خام آلوده، فرآورده‌های لبنی تهیه شده از شیر خام یا شیری که به خوبی جوشیده نشده است.

دکتر نهبندانی با تاکید بر ضرورت جوشاندن شیر خام به مدت پنج تا ۱۰ دقیقه برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری افزود:‌ دیگر محصولات دامی از قبیل پنیر و خامه تهیه شده از شیر خام و نجوشیده و غیر پاستوریزه و به ویژه آغوز و فله نیز امکان انتقال بیماری تب مالت به انسان را دارند.

۸۰ درصد مبتلایان نیشابوری لبنیات غیرپاستوریزه مصرف کرده بودند

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی نیشابور گفت: اکنون ۲۶۶ بیمار مبتلا به تب مالت در نیشابور زیر درمان هستند که بیشترین مبتلایان در رده ۳۰ تا ۵۹ ساله اند و ۷۸ درصد از مبتلایان ساکن مناطق روستایی هستند.

حدود ۸۰ درصد مبتلایان به تب مالت در مناطق زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی نیشابور نیز لبنیات غیرپاستوریزه مصرف کرده‌ بودند.

دکتر هادی حسین‌زاده افزود: بررسی‌ها مشخص کرده که مصرف لبنیات غیرپاستوریزه با ابتلا به بیماری تب مالت رابطه مستقیم دارد و حدود ۸۰ درصد مبتلایان به تب مالت در مناطق زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی نیشابور نیز لبنیات غیرپاستوریزه مصرف کرده‌ بودند.

وی با بیان اینکه میزان ابتلا به تب مالت در مناطق زیر پوشش این دانشگاه هفت برابر میانگین کشوری است، ادامه داد: میزان ابتلا به تب مالت در نیشابور ۱۶۶ در ۱۰۰ هزار نفر جمعیت و در کشور ۲۷ در ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است.

این مسوول بیان کرد: نصف جمعیت نیم میلیون نفری نیشابور روستایی هستند که معمولا در مجاورت محل سکونت آنان دام نگهداری می‌شود که تنفس در آغل، تماس با دام آلوده، مصرف فرآورده‌های غیر پاستوریزه به ویژه آغوز و فله و خامه از علل ابتلای آنان است.

کوهسرخ دارنده بیشترین ابتلا به تب مالت

مدیر گروه پیشگیری و مبارزه با بیماریهای دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه روند ابتلا به تب مالت در خراسان رضوی طی سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ در مناطق زیر پوشش این دانشگاه رو به افزایش بوده است، گفت: این در حالی است که میزان ابتلا به این بیماری در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ با کاهش حدود ۴۵ درصدی مواجه شده است که ۵۷ درصد مبتلایان مرد و ۴۳ درصد زن بوده اند.

بیشترین میزان بروز تب مالت در مناطق زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد در سال ۱۴۰۱ مربوط به شهرستان کوهسرخ با ۳۴۰ در صد هزار نفر جمعیت بوده که ۹۵ نفر به تب مالت مبتلا شدند.

دکتر ناصر امینی ادامه داد: بیشترین ابتلا به تب مالت در استان طی سال ۱۴۰۱ در شهرستان کوهسرخ و ۳۴۰ در ۱۰۰ هزار نفر جمعیت بوده است که ۹۵ نفر مبتلا شده اند و کمترین میزان این بیماری در مشهد ۱۲ در ۱۰۰ هزار نفر بوده است که تعداد مبتلایان به این بیماری در این کلانشهر ۴۰۲ نفر بوده است.

وی بیان کرد: در بهار امسال نیز تعداد بیماران مبتلا به تب مالت در مناطق زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد ۴۸۸ نفر گزارش شده‌ است.

وی ادامه داد: از نظر شغلی بیشترین مبتلایان زنان خانه‌دار و در رتبه بعدی دامداران و کشاورزان بوده‌اند.

راه‌های پیشگیری از ابتلا

رییس گروه پیشگیری و درمان بیماریهای واگیردار دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ابتلا به تب مالت یا بروسلوز را به سادگی قابل پیشگیری دانست و گفت: باید در خصوص مصرف شیر و پنیر دقت شود که شیر به مدت پنج دقیقه در مرحله جوش قرار بگیرد تا پاستوریزه شود و در مورد پنیر سنتی هم حداقل به مدت سه ماه در نمک نگهداری شود تا از سلامت آن اطمینان حاصل شود.

شیر باید به مدت پنج دقیقه در مرحله جوش قرار بگیرد تا پاستوریزه شود و پنیر سنتی نیز حداقل به مدت سه ماه در نمک باید نگهداری شود تا از سلامت آن اطمینان حاصل شود.

دکتر نهبندانی افزود: گوشت و فرآورده‌های گوشتی باید از مراکز مجاز بهداشتی تهیه شود و برای هرگونه تماس با دام باید از وسایل حفاظت فردی مثل دستکش، عینک و روپوش استفاده کرد.

وی واکسیناسیون دام‌ها توسط دامپزشکی و انتقال از مرحله دامپروری سنتی به دامپروری صنعتی و جداسازی محل زندگی انسان و دام را از دیگر راه‌های پیشگیری از این بیماری برشمرد.

این پزشک با بیان اینکه استفاده از وسایل حفاظتی مانند دستکش، عینک، چکمه و لباس غیرقابل نفوذ در هنگام تماس با حیوانات برای دامداران توصیه می‌شود، عنوان کرد: مهمترین راه پیشگیری از تب مالت در حیوانات، شناسایی و جدا کردن حیوانات آلوده است.

گوشت و فرآورده‌های دامی باید از مراکز مورد تایید سازمان دامپزشکی تهیه و به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت در داخل دمای صفر تا چهار درجه یخچال قرار داده شود.

دکتر نهبندانی افزود: گوشت و فرآورده‌های دامی باید از مراکز مورد تایید سازمان دامپزشکی تهیه و گوشت و جگر خریداری شده به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت در دمای صفر تا چهار درجه یخچال قرار داده شده و سپس مصرف شود.

وی همچنین توصیه کرد که افراد تا حد امکان از خرید گوشت‌های بین جاده‌ای و یا سلاخی شده در حاشیه شهر، به دلیل قیمت ارزان‌تر آن خودداری کنند چون از سلامت دام ذبح شده در چنین مناطقی هیچ اطمینانی وجود ندارد.