آیا امضای رضایت نامه یا برائت‌نامه مانع از اعلام شکایت قصور پزشکی می‌شود؟
گاه در فرایندهای درمانی قصور و خطاهایی رخ می‌دهد که هرچند قابل پیگیری است اما بیماران از آنها اطلاعی ندارند و نمی‌دانند که در چه صورت می‌توان از پزشک یا درمانگر بابت «قصور پزشکی» شکایت کرد و شاید هم اطلاع ندارند که امضای رضایت نامه یا برائت نامه مانع از اعلام شکایت قصور پزشکی نمی‌شود.
به گزارش دیده بان سلامتی و به نقل از گروه جامعه ایرنا ؛ گاهی با همه تمهیدات و بکار بستن دانش و اخلاق حرفه‌ای توسط پزشک یا کادر درمان قصورهایی رخ می‌دهد که بیمار می‌تواند با آگاهی از حق قانونی خود موضوع را مطرح و قصور احتمالی را از مراجع قانونی ذیربط پیگیری کند البته برخی شکایت‌ها در زمینه قصور پزشکی وارد نبوده و پرونده منجر به تبرئه شده است یا گاهی هم قصور وارد است و منجر به محکومیت می‌شود.
قصورهایی رخ می‌دهد که منجر به واردشدن ضرر و زیان‌هایی به بیمار و حتی مرگ می‌شود و در صورت بروز قصور پزشکی در روند درمان، بیمار با اطلاع از قوانین می‌تواند به مراجع ذیصلاح شکایت کند و پرونده وی در سازمان نظام پزشکی یا سازمان پزشکی قانونی مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ این ۲ مرجع با اعلام نظر کارشناسی می‌توانند وقوع قصور را تایید یا رد کنند و بر این اساس، هر سال بخشی از پرونده‌های شکایت مربوط به قصور پزشکی در پزشکی قانونی با محرز شدن قصور محکوم و بخشی هم تبرئه می‌شوند.
برخی از بیماران حتی اطلاع ندارند که در چه صورت می‌توانند از پزشک یا درمانگر خود بابت «قصور پزشکی» شکایت کنند و گاهی نیز برای بیماران پیش می‌آید که به دلیل نگرانی از طولانی شدن روند رسیدگی به شکایت حتی در صورت رخداد قصور پزشکی از شکایت صرف‌نظر می‌کنند. برخی نیز به اشتباه تصور می‌کنند که قصور پزشکی تنها به معنای عدم انجام یک اقدام درمانی برای بیمار است و با انواع قصور پزشکی و حقوق خود آشنایی کافی ندارند.
در این گزارش سعی شده با گفت وگویی که با دکتر بابک سلحشور مدیرکل کمیسیون‌های پزشکی، سازمان پزشکی قانونی انجام شده است به سئوالاتی نظیر اینکه قصور پزشکی چیست؟ و چرا رخ می دهد؟ انواع قصور چیست؟ و اینکه بیمار و مراجعه کننده برای دریافت خدمات درمانی و تشخیصی و یا زیبایی برگه هایی را تحت عنوان رضایت نامه و یا برائت نامه امضا می کنند و تصورشان بر این است که با امضای این برگه ها حق شکایت در مورد احتمال رخ دادن قصور از آنها سلب می شود و این موضوعی است که در این گزارش به آن پرداخته شده است.
قصور چیست؟ انواع آن کدام است؟
بابک سلحشور در بیان تعریفی از قصور پزشکی گفت: قصور به معنای عجز و ناتوانی و کوتاهی کردن از کاری است، اما اگر بخواهیم لفظ قصور پزشکی را درباره اقدامات تشخیصی و درمانی به کار ببریم باید دارای شرایطی باشد؛ اول این که درمانگر، باید مسئولیت تشخیص یا درمان بیماری فردی را برعهده گرفته باشد؛ دوم آنکه در راستای این اقدام درمانی یا تشخیصی، اقدامی را انجام داده باشد که بر اساس قواعد علمی و قانونی نباشد، سوم آن که کار انجام شده موجب ضرر و زیان فرد بیمار شده باشد، و اینکه باید رابطه علیت بین اقدام درمانگر و صدمه‌ای که به بیمار رخ داده را احراز کنیم.
وی در مورد اینکه به طور کلی چند نوع قصور پزشکی داریم؟ توضیح داد: قصور پزشکی به چهار شکل بی‌مبالاتی، بی‌احتیاطی، عدم مهارت و عدم رعایت نظامات دولتی ممکن است اتفاق بیفتد، بی‌مبالاتی یعنی کارهایی که یک پزشک یا درمانگر باید در روند درمان برای بیمار انجام دهد، اما انجام نداده است که شدیدترین نوع قصور است.
مدیرکل کمیسیون‌های پزشکی، سازمان پزشکی قانونی ادامه داد: بی‌احتیاطی یعنی کارهایی که نباید برای مریض انجام دهد، اما انجام داده است، عدم مهارت یعنی اتفاقی که به دلیل عدم مهارت درمانگر در هنگام انجام جراحی یا اقدام درمانی و تشخیصی، رخ می‌دهد و معمولا هم توسط پزشکان جوانتر انجام می شود و عدم رعایت نظامات دولتی نیز عدم رعایت بخشنامه، پروتکل‌ها و آیین نامه های ابلاغی وزارت بهداشت است که به دلیل عدم رعایت، منجر به قصور و خسارتی و عارضه به بیمار می‌شود.
قصور پزشکی به چهار شکل بی‌مبالاتی، بی‌احتیاطی، عدم مهارت و عدم رعایت نظامات دولتی ممکن است اتفاق بیفتد، بی‌مبالاتی یعنی کارهایی که یک پزشک یا درمانگر باید در روند درمان برای بیمار انجام دهد، اما انجام نداده است که شدیدترین نوع قصور است.
شدیدترین نوع قصور کدام است؟
وی در بیان اینکه شدیرترین نوع قصور کدام است، افزود: قصور پزشکی به چهار شکل بی‌مبالاتی، بی‌احتیاطی، عدم مهارت و عدم رعایت نظامات دولتی ممکن است اتفاق بیفتد، بی‌مبالاتی یعنی کارهایی که یک پزشک یا درمانگر باید در روند درمان برای بیمار انجام دهد، اما انجام نداده است که شدیدترین نوع قصور است.
چگونه باید اعلام قصور کرد؟
سلحشور در پاسخ به اینکه چگونه فردی متوجه شود که قصور پزشکی در روند درمانی وی رخ داده و چگونه باید اعلام قصور کند؟ تصریح کرد: برای اینکه بیمار از حقوق خود آگاه شود، منشور حقوق بیمار در همه بیمارستان‌ها نصب شده است و بیماران با مطالعه این منشور می‌توانند از حقوق خود آگاه شوند. با این وجود، بیماران معمولاً پس از یک جراحی یا یک اقدام درمانی یا تشخیصی اگر دچار عارضه‌ای شوند یا اگر حس کنند که در راستای این اقدام، کوتاهی از سوی پزشک معالج، کادر درمان یا بیمارستان اتفاق افتاده، معمولا شکایت می‌کنند، اگر انجام یک اقدام درمانی منجر به نقص عضو یا فوت شده باشد نیز معمولاً همراهان بیمار شکایت می‌کنند.
مردم برای اعلام قصور می‌توانند از چند طریق اقدام کنند؛ یکی تنظیم شکایت در دادسرای رسیدگی به جرایم پزشکی و دیگری مراجعه به سازمان نظام پزشکی و حتما باید برای پزشکی قانونی نامه‌ای از طریق یک مرجع ذیصلاح برای ما آمده باشد تا قصور از طریق ما در داخل کمیسیون‌های تخصصی مورد بررسی قرار گیرد.
وی افزود: قاضی می‌تواند پرونده را هم به نظام پزشکی و پزشکی قانونی ارجاع دهد اما بهتر است که پرونده به یک جا ارجاع شود تا مشکلاتی را به همراه نداشته باشد.
برگه برائت و رضایتنامه چیست؟ و تفاوت آنها در چیست؟
سلحشور گفت: رضایت با برائت کاملا متفاوت است و گرفتن رضایت برای هر اقدام پزشکی لازم و اجباری است و با برائت کاملا متفاوت است که متاسفانه گاهی این دو به جای هم استفاده می شوند.
وی یادآوری کرد: در برائت و امضایی که بیمار انجام می دهد، اعلام می کند در مقابل عارضه ای که ممکن است رخ دهد، کادر درمان مسوول نیست، اما این امر دارای یک شرط است که کادر درمان باید کاملا به وظیفه خود در روند درمان به خوبی و درستی عمل کند و هیچ کوتاهی را مرتکب نشده باشد.
آیا بیمار با وجود امضای برائت نامه یا رضایتنامه می تواند برای احتمال وقوع قصور شکایت کند؟
مدیرکل کمیسیون‌های پزشکی، سازمان پزشکی قانونی گفت:گرفتن برائت اجباری نیست در صورتی که پزشک معالج اقدامات خود را انجام داده باشد قصوری را مرتکب نشده باشد برائت ارزشی ندارد و صرفا گرفتن برائت دلیل براین نمی شوند که در صورت انجام قصور کوتاهی بیمار نتواند شکایت کند، بنابر این برائت می تواند برای هر دو طرف چه بیمار و چه پزشک مهم باشد.
وی تاکید کرد: اما برائت نامه در مراکز درمانی در کشور ما درست انجام نمی شود و خیلی از همکاران وقت کافی برای توضیح دادن عوارض بعد از اقدام پزشکی یا جراحی نمی گذارند به همین دلیل هم گاهی بعد از عمل جراحی عارضه ای که اتفاق می افتد، بیمار به دنبال شکایت می افتد، اما اگر بیمار با آگاهی برائت را امضا کرده باشد می داند که پزشک عارضه احتمالی را توضیح داده است مگر اینکه اتفاق دیگری افتاده باشد و کوتاهی در روند درمان شده باشد می تواند شکایت کند.
انجام اقدام درمانی بدون گرفتن رضایت از بیمار جرم است
سلحشور گفت :بر اساس قانون گرفتن رضایت برای شروع یک اقدام درمانی لازم الاجرا است و بیانگر کسب رضایت برای اقدام درمانی است و بدون رضایت فرد، انجام آن اقدام درمانی، درمانگر مرتکب جرم شده است و این بسیار مهم است.
رضایت نامه شرایط مختلف دارد می تواندتلویحی، شفاهی و کتبی باشد به عنوان مثال همین که یک بیمار به مطب بیمار مراجعه می کند و وارد اتاق پزشک می شود به صورت تلویحی رضایت می دهد که مورد معاینه قرار گیرد.
مدیرکل کمیسیون‌های پزشکی، سازمان پزشکی قانونی تصریح کرد: هرچه یک اقدام درمانی به اصطلاح سخت تر و پیچیده تر باشد آن رضایت باید دقیق تر و محکم تر باشد؛ در انجام عمل جراحی رضایت برای این اقدام حتما باید گرفته شده باشد.
بر اساس قانون گرفتن رضایت برای شروع یک اقدام درمانی لازم الاجرا است و بیانگر کسب رضایت برای اقدام درمانی است و بدون رضایت فرد، انجام آن اقدام درمانی، درمانگر مرتکب جرم شده است و این بسیار مهم است.
وی ادامه داد: پزشک یا درمانگر حتما باید عوارض احتمالی یا حتمی اقدام درمانی و یا تشخیصی را برای بیمار بر اساس آگاهی وی توضیح دهد و این توضیح نباید تخصصی باشد یا اینکه از اصطلاحات پزشکی باشد که فرد متوجه نشود باید به زبان عامیانه طوری که بیمار متوجه شود عوارض توضیح داده شود تا بیمار با آگاهی کامل نسبت به انجام اقدام درمانی بتواند، تصمیم بگیرد.
علت طولانی شدن رسیدگی به پرونده های قصور چیست؟
مدیرکل کمیسیون های پزشکی، سازمان پزشکی قانونی تصریح کرد: ممکن است مردم احساس کنند رسیدگی به پرونده‌های قصور پزشکی کمی طولانی است که البته حق دارند، زیرا وقتی پرونده ها با شکایت قصور پزشکی موردبررسی قرار می‌گیرد، نیاز به یک سری اقدامات تکمیلی دارند که خارج از حیطه پزشکی قانونی است برای مثال ممکن است برای بررسی پرونده‌ای که بیمار دچار نقص عضو شده است، نیاز باشد زمان لازم برای بهبودی فرد طی شود تا بتوانیم حکم صادر کنیم یا لازم باشد یک سری مدارک و مستندات از جمله آزمایش‌ها و اقدامات تشخیصی برای بیماری که شکایت کرده انجام شود که این مسئله تا زمان رسیدن جواب آزمایشات طول می‌کشد، یا ممکن است نیاز به درخواست پرونده کیفری از سیستم قضایی باشد که وصول آن زمانبر است.
برگزاری جلسات مجازی کمیسیون
وی گفت: با شیوع ویروس کرونا در کشور، برگزاری مجازی جلسات کمیسیون با هدف کاهش ترددهای غیرضروری مردم در پزشکی قانونی آغاز شد.
سلحشور افزود: بازخورد مناسب و نتایج مثبت و قابل توجه جلسات مجازی کمیسیون‌ها از جمله ارتقای کیفیت رسیدگی، تسریع در پاسخگویی، از بین بردن شائبه آشنا بودن پزشک مورد شکایت با کارشناسان کمیسیون (به دلیل استفاده از کارشناسان دیگر استان ها)، کاهش ترددهای غیرضروری مردم، امکان استفاده از کارشناسان استان های مختلف برای یک پرونده و در نتیجه جبران کمبود کارشناس در برخی رشته‌های تخصصی و فوق تخصصی در برخی استان‌ها و در نتیجه تسریع در برگزاری کمیسیون ها موجب شد که اجرای این طرح در کمیسیون‌های نوبت دوم و سوم که نیاز به معاینه و حضور ارباب رجوع ندارد، همچنان ادامه یابد تا مردم از نتایج آن بهره‌مند شوند.
